راه رشد » تربیت به معناى تزکیه نفس و اخلاق

»» راه رشد » تربیت به معناى تزکیه نفس و اخلاق
تربیت
نفس عبارت است از آراستن نفس به نیکى‏ها و پیراستن آن از بدى‏ها و
آلودگى‏ها به تعبیر دیگر تربیت و تزکیه نفس، یکى از اهداف بزرگ رسالت
انبیاست که قرآن مى‏فرماید: «و لقد منّ اللَّه على المؤمنین اذبعث فیهم
رسولاً من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و
الحکمة»(97) یعنى همانا خداوند بر افراد با ایمان منت نهاد و نعمت سنگینى
را بر آن‏ها ارزانى داشت که بر آنان پیامبرى را مبعوث نمود تا بر آنان
آیات خداوندى را تلاوت کند و آنان را از آلودگى‏ها پاک سازد و به آن‏ها
کتاب و حکمت تعلیم دهد.
اخلاق که ناظر بر جنبه‏هاى معنوى و روحى شخصیت
انسان و ارائه طریق به سوى کمالات و خوبى‏ها و فضایل است در ابتدا اصطلاحى
براى علم اخلاق نبوده است وضع اولیه اخلاق به صورتى بوده است که شامل همه
خصوصیات باطنى و شخصیتى فرد مى‏گردیده است. اخلاق جمع «خُلق» و به معناى
خصوصیات و اوصاف باطنى و درونى انسان است حدیث معروف نبوى «انما بعثت
لاتمّم مکارم‏الاخلاق»(98) یعنى من براى به اتمام رساندن خوبیهاى اخلاق
مبعوث شده‏ام. ناظر به تکمیل و کمال رساندن ابعاد معنوى و شخصیتى انسان‏ها
و بیان و تعبیرى از تربیت است. سیرى در کتاب‏هاى اخلاق از قبیل جامع
السعادات، معراج‏السعاده، اخلاق ناصرى، محجّة البیضاء، احیاء العلوم، این
حقیقت را به خوبى روشن مى‏سازد که اخلاق و تربیت سابقاً از یکدیگر جدا
نبوده‏اند. این کتاب‏ها مملوّ از رهنمودهاى تربیتى است. دانشمندان اسلامى
مطالب تربیتى را ضمن مباحث اخلاقى مورد بحث قرار دادند و این امر دلالت
مى‏کند که تربیت و اخلاق در نظر آنان به یک معنا بوده و در یک بخش مورد
بررسى قرار گرفته است. به نظر فارابى سعادت آخرین هدفى است که انسان براى
وصول به آن مى‏کوشد. سعادت جز با ممارست کارهاى نیک به دست نمى‏آید. ابن
سینا معتقد است که پدر و مادر باید براى فرزندان خود نام نیکو انتخاب کنند
و آن‏گاه که کودک براى هرگونه تربیتى آمادگى و قابلیت دارد به تربیت او
بپردازند و سختى و نرمى و تشویق و ترهیب را به هم آمیزند. براى طفل، معلمى
را در نظر بگیرند که دیندارو خردمند و داراى اخلاق پسندیده باشد.(99)
تربیت از نظر غزالى براى این است که:
الف: کودک سعادت دین و دنیا را حاصل کند.
ب: خوشنودى خداوند را به دست آورد.
ج: نفس امّاره را مطیع و اخلاق خود را مهذّب نماید.
همان
گونه که بدن انسان با غذا رشد و کمال مى‏یابد، نفس انسان نیز در ابتدا
ناقص و پذیراى کمال است. کمال نفس، به تربیت و تهذیب اخلاق و تغذیه آن به
علم است.(100)

97) آل عمران، 164.
98) بحارالانوار، ج 16، ص 210.
99) تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ج 2، ص 432.
100) تاریخ فرهنگ ایران، ص 155.

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » قرآن اموز ( دوشنبه 88/5/19 :: ساعت 12:10 عصر )